Historia

Historia powiatu radziejowskiego

Powiat radziejowski położony jest w centrum Polski, w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego. Już od XIII wieku istniał tu ośrodek władzy – funkcjonowała tu bowiem kasztelania. Jako jednostka administracyjna, powiat radziejowski istniał już od drugiej połowy XIV w. nieprzerwanie aż do 1870 r.[1]. Na skutek represji carskich, po powstaniu styczniowym, został zlikwidowany. Powiat radziejowski istniał także w latach 1955-1975.  W obecnym kształcie powiat funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. 

Powiat radziejowski został powołany w województwie bydgoskim 1 stycznia 1956 roku, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu - w miejsce dotychczasowych gmin -  gromad (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat radziejowski złożyły się: jedno miasto (Radziejów) i 31 gromad, które wyłączono z powiatu aleksandrowskiego: Biskupice, Boguszyce, Bronisław, Budzisław, Bycz, Byczyna, Dobre I, Kamieniec, Kościelna Wieś, Krzywosądz, Lubsin, Mąkoszyn, Morzyczyn, Nowy Dwór, Osięciny, Ośno Górne, Paniewo, Pilichowo, Piotrków Kujawski, Płowce I, Pocierzyn, Połajewo, Powałkowice, Przewóz, Sadlno, Szewce, Świątniki, Tomisławice, Topólka, Witowo Nowe i Zakrzewek.

1 stycznia 1958 roku do powiatu radziejowskiego przyłączono gromadę Zagajewice z powiatu aleksandrowskiego. Zaś 1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat radziejowski podzielono na 1 miasto i 7 gmin: miasto Radziejów i gminy wiejskie: Dobre, Nowy Dwór, Osięciny, Piotrków Kujawski, Radziejów, Topólka i Wierzbinek.

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 r. główna część terytorium zniesionego powiatu radziejowskiego weszła w skład nowo utworzonego województwa włocławskiego; jedynie gminę Wierzbinek przyłączono do nowego województwa konińskiego.

15 stycznia 1976 r. zniesiono gminę Nowy Dwór, a jej tereny przyłączono do gmin Osięciny, Piotrków Kujawski, Radziejów i Topólka; równocześnie do gminy Dobre przyłączono większą część sołectw ze znoszonej gminy Zakrzewo. 1 stycznia 1977 roku z gminy Wierzbinek wyłączono sołectwo Goplana i włączono je do gminy Skulsk.

1 października 1982 roku utworzono w województwie włocławskim gminę Bytoń (gmina istniała także do 1954 roku w powiecie aleksandrowskim w województwie bydgoskim) z terenów wydzielonych z gmin Osięciny, Piotrków Kujawski, Radziejów i Topólka. Gmina Bytoń była w praktyce obszarowym odpowiednikiem zniesionej w 1976 roku gminy Nowy Dwór. Tego samego dnia reaktywowano też gminę Zakrzewo, co spowodowało że gmina Dobre (a także gmina Koneck) została mocno okrojona o tereny, z których utworzono nową gminę. 

1 stycznia 1988 roku do miasta Radziejowa przyłączono część obszaru wsi Czołów z gminy Radziejów. 1 stycznia 1992 roku dokonano podziału wspólnych organów działających w mieście i gminie Radziejów, a 27 listopada 1996 r. miasto Radziejów określono jako gmina miejska. 

1 stycznia 1998 roku prawa miejskie (utracone w 1870 r.) odzyskał Piotrków Kujawski, co sprawiło że gminę wiejską Piotrków Kujawski przekształcono w gminę miejsko-wiejską.

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie kujawsko-pomorskim przywrócono powiat radziejowski. W porównaniu z obszarem z 1975 roku powiat został zmniejszony o gminę Wierzbinek, która znalazła się w powiecie konińskim w województwie wielkopolskim. Administracyjnie dawną gminę Nowy Dwór zastąpiła gmina Bytoń.

 

[1]Ciekawostką jest, że w XVII wieku starostą radziejowskim był Stefan Stanisław Czarniecki - bratanek uwiecznionego w polskim hymnie państwowym hetmana polnego koronnego, prowadzącego wojnę partyzancką przeciw wojskom Karola X Gustawa w czasie potopu szwedzkiego (1655-1560). Po jego śmierci Stefan Stanisław odziedziczył większość jego majątku (starostwo kaniowskie, reteńskie, radziejowskie i rodzinną Czarncę).